Zezwolenie na pobyt, a zezwolenie na pracę. Co musi zrobić pracodawca aby zatrudniać cudzoziemca? Legalność pobytu i pracy cudzoziemca.

 

Z roku na rok zainteresowanie cudzoziemców polskim rynkiem pracy rośnie, a krajowi przedsiębiorcy coraz chętniej decydują się zatrudniać osoby z zagranicy. Mowa tu nie tylko o pracownikach fizycznych, ale także ekspertach z zakresu IT oraz specjalistach z najróżniejszych dziedzin, których znalezienie może wiązać się z trudnościami.

Zatrudnienie cudzoziemca wiąże się jednak z szeregiem formalności – niezbędnych, aby móc legalnie powierzyć wykonywanie pracy obcokrajowcowi.

 

Polski pracodawca zatrudniając cudzoziemca musi zwrócić uwagę nie tylko na to, czy może on legalnie pracować, ale także ustalić, czy cudzoziemiec w ogóle przebywa legalnie na terytorium Polski. Z perspektywy zatrudniającego, każdy przypadek należy więc analizować w dwóch kategoriach:

Obydwa powyższe warunki muszą być spełnione łącznie przez cały okres zatrudniania osoby zza granicy. Zaniedbanie w zakresie którejkolwiek z powyższych kwestii może skutkować uznaniem, że przedsiębiorca powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy w rozumieniu Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 2 ust. 1 pkt 22a Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) i wiązać się może z sankcjami w postaci kary grzywny do 30 000,00 zł - zarówno wobec pracodawcy, jak i wobec samego cudzoziemca (art. 120 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

 

Co istotne, w postępowaniach z zakresu legalizacji pobytu stroną w postępowaniu administracyjnym, zobowiązaną do złożenia odpowiedniego wniosku, najczęściej będzie sam cudzoziemiec, natomiast w przypadku legalizacji pracy – pracodawca. Nie oznacza to jednak, że w przypadku postępowania o wydanie np. zezwolenia na pobyt czasowy pracodawca nie będzie obowiązany do podjęcia określonych działań.

 

Rola pracodawcy w zakresie legalności pobytu cudzoziemca na terytorium Polski ma w przeważającej mierze charakter kontrolny, ponieważ jak już zostało wspomniane wyżej to pracownik składa w tym zakresie odpowiednie wnioski oraz jest stroną postępowania dotyczącego legalizacji pobytu.

W pierwszej kolejności, przed zatrudnieniem cudzoziemca, pracodawca powinien ustalić, czy cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski legalnie, a jeśli tak, to czy podstawa jego pobytu zezwala na podjęcie przez niego pracy (nie może być to np. wiza wydana wyłącznie w celach turystycznych). Dopiero w przypadku braku takich przeciwwskazań przedsiębiorca może wystąpić o wydanie zezwolenia na pracę. Pracodawca może zażądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu stwierdzającego legalność jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a kopię tego dokumentu powinien przechowywać w jego aktach osobowych przez cały okres wykonywania pracy.

Zgoła odmiennie będzie wyglądała sytuacja w przypadku cudzoziemców, którzy do Polski jeszcze nie wjechali i nie posiadają dokumentów legalizujących ich pobyt. Wówczas rozwiązaniem optymalnym jest w pierwszej kolejności uzyskanie dla cudzoziemca zezwolenia na pracę (patrz niżej) lub zarejestrowanie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (dotyczy wyłącznie obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii lub Ukrainy), na podstawie którego ten będzie mógł ubiegać się o wizę w celu wykonywania pracy. Ta ostatnia z kolei umożliwi mu wjechanie do Polski. Po uzyskaniu wizy i przyjeździe do Polski, cudzoziemiec powinien złożyć wniosek o wydanie odpowiedniego zezwolenia na pobyt czasowy przed upływem ważności tej wizy, aby jego pobyt był legalny także w okresie oczekiwania na wydanie decyzji w przedmiocie zezwolenia na pobyt.

 

W zakresie legalności wykonywania przez cudzoziemca pracy, przede wszystkim należy przeanalizować dosyć liczne przypadki, w których cudzoziemiec spełniający określone warunki będzie uprawniony do świadczenia pracy bez konieczności ubiegania się o dalsze zezwolenia (co jednak nie wyłącza obowiązku zweryfikowania przez pracodawcę kwestii legalności pobytu zagranicznego pracownika w Polsce).

Jeżeli takie wyłączenia nie obejmują cudzoziemca, pracodawca w celu powierzenia pracy cudzoziemcowi powinien złożyć do odpowiedniego wojewody wniosek o wydanie zezwolenia na pracę lub, jeśli okoliczności na to pozwalają, oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (dotyczy wyłącznie obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii lub Ukrainy). Po uzyskaniu takiego zezwolenia lub zarejestrowaniu przez urząd pracy wspomnianego oświadczenia, pracownik będzie mógł rozpocząć pracę np. w okresie oczekiwania na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (albowiem w tym okresie, poza ustawowymi wyjątkami, cudzoziemiec nie może świadczyć pracy bez odpowiedniego zezwolenia).

 

Opisany wyżej zarys działań jest schematem niejako modelowym i ogólnym. Z uwagi jednak na dynamicznie zmieniającą się sytuację na krajowym i światowym rynku pracy, polskie prawo wprowadza rozmaite wyjątki lub instytucje mające ułatwić zatrudnianie określonych grup pracowników, w zależności od ich kompetencji lub narodowości.

 

 

Ustawa o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r. (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2354);

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 690);

Ustawa o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2012 r. (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1745);

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi z dnia 8 grudnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2349).

 

 

Autor: Jakub Powichrowski